Në kabinë bënte ftohtë. Dikush kishte harruar xhamin hapur, ose e kishte lënë me qëllim ashtu, dhe ajri i ftohtë i dhjetorit qe lëshuar brenda pa mëshirë. E ndieja se ulja në ndenjëse do qe gati njëlloj me ndjesinë që kisha kur ulesha mëngjeseve në sifon. Por para se të ulesha, më duhej të zgjidhja një anë. Kushedi sa qindra herë isha ngatërruar me gruan për anën se nga duhej të ulej një pasagjer treni. Ajo këmbëngulte çdo herë se kjo s'kishte fare rëndësi, për sa treni të çonte shëndosh në destinacion. Unë, nga ana tjetër, isha i bindur (dhe këtë ma thoshte trupi më shumë se mendja) se mbërritja shëndosh në destinacion varej më shumë nga kahu i uljes sime sesa, le të themi, nga aftësitë e makinistit, apo numri i gotave që kishte pirë në mëngjes. Gruaja, për vetë faktin se më kishte burrë, ma duronte këtë tekë absurde dhe qesharake, siç ma quante sa herë dilte ai muhabet. Ndërsa me të tjerët as që guxoja ta shfaqja si problem, pasi e dija se kjo ose do i largonte nga unë, ose do largohesha unë prej tyre kur ata të fillonin të më shihnin shtrembër. Kështu që ky problem mbetej përherë brenda kokës sime, aty ku dhe shkapetej nëpër mure duke më shkaktuar dhimbje pa fund. Ende edhe sot, pas sa e sa debatesh me veten dhe gruan, nuk e dija se cila anë ishte ajo e duhura. Të ulesha në të njëjtin kah nga po shkonte treni, ku harxhoja më kot energji duke u përqëndruar përpara, a thua se mbarëvajtja e udhëtimit të varej vetëm nga përqëndrimi im, e se po ta shkëpusja qoftë dhe veç për një çast, atëherë do ndodhte ajo që s'duhej? Apo të ulesha në kah të kundërt, ku vemendja ime ishte e shqetësuar, pasi kishte frikë se mos ndodhte ajo që s'duhej, por njëkohësisht edhe më e qetë, më e lirë për të parë jashtë dritares e për të ndjekur me sy shfaqjen dhe zhdukjen e atypëratyshme të fshatrave, qyteteve dhe maleve të largëta? Përgjigja nuk ishte asnjëherë e njëjtë. Kishte ndoshta ndonjë javë që zgjidhja përditë të njëjtin drejtim, por me të riardhur e hëna, kahu i kundërt më dukej më ftues e nuk mund ta besoja se kisha kaluar një javë i ulur në anën tjetër. Gjithsesi, kishte ditë kur, njëlloj si gruaja, edhe unë lodhesha nga ky absurditet, nga ky shembull perfekt i vuajtjes së ardhur nga hiçi, dhe thjesht ulesha në ndenjëse. Ajo ditë, dita kur policët dhe Zeka përfunduan në kabinën time, ishte njëra prej tyre. I kisha sytë mbyllur kur dëgjova derën e kabinës të hapej e të mbyllej. Kushedi pse, unë vendosa t'i mbaj sytë ashtu, ndoshta ngaqë shpresoja se ata që kishin hyrë (dalloja tre frymëmarrje të ndryshme), të më merrnin për të fjetur e të ndërronin mendje për kabinën që kishin zgjedhur, me idenë se zhurma që kishin ndërmend të bënin nuk kishte vend aty. Domosdo ky qe një mendim i kotë, pasi një kabinë kaq boshe ishte diçka e rrallë në trenin e mbasdites, ose për atë punë në trenat e çdo ore. Në ndenjësen time u ul veç njëri prej tyre, ndërsa në tjetrën, ma mori mendja, u ulën dy të tjerët. \- Hë, Zekë? - u dëgjua një zë i thellë burri. Ishte ai i sediljes sime. - Doje të na ikje? \- Jo, zoti polic, - foli ai që duhej të ishte Zeka. - Unë po vrapoja të kapja trenin. \- Po pra, - u hodh zëri i tretë, më i hollë se i kolegut të vet. - Që të na ikje neve. \- Jo, zoti polic. Thjesht doja të kapja trenin. Nuk kam përse t'ju ik juve. Unë nuk kam bërë asgjë. \- Kështu thua ti. Kështu thonë të gjithë. Derisa në fund del se diçka edhe është bërë. \- Jo nga unë, zoti polic. I njoh të gjitha ligjet dhe kujdesem që të mos shkel asnjërin prej tyre. \- Pa shih! Na i njihka të gjitha ligjet. I ke studiuar në shkollë? \- Jo, zotëri. Unë nuk kam shkollë. \- Po atëherë ku na i paske mësuar? \- Vetë. Që të mos i shkel. \- E përse? Ç'të duhet t'i dish ligjet nëse jeton si të tjerët? Nëse pyesim këtë bukuroshin e fjetur këtu, me siguri ai s'i di të gjitha ligjet. Ma do mendja se s'di as çerekun e tyre. E prapëseprapë ne nuk vrapojmë pas tij. \- Edhe unë jetoj si të tjerët, zoti polic. \- Këtë e dimë ne. Këtë e di ligji. Dhe meqë na i ditke të gjitha, këtë e di edhe ti. Prandaj le të mos e zgjasim fort këtë punë. Nxirri pak letrat. Ndërkohë që Zeka kërkonte nëpër xhepa letrat e tij, unë e kisha futur veten tashmë në mëdyshjen e rradhës: t'i hapja sytë e t'u thoja kështu që nuk isha fjetur, e me këtë rast edhe të ndërroja kabinë para se të ndodhte ndonjë gjë e papëlqyeshme (nuk kisha ndonjë përvojë të shkuar të keqe me ta, por sa herë shihja policë, s'di pse më krijohej një lëmsh në stomak); apo të vazhdoja t'i mbaja mbyllur, me shpresën se letrat e Zekës ishin në rregull dhe policët do e linin me aq. Pastaj ata mund të vazhdonin të rrinin në kabinën time, por pa u ngatërruar. Më në fund, Zeka siç duket i gjeti letrat e tij, pasi njëri prej policëve, ai me zë të trashë, foli: \- S'të paska mbetur dhe shumë, Zekë. Ç'do bësh pas një muaji? \- Kam aplikuar që tani për rinovim, - tha Zeka. - Shpresoj për një vizë tre vjeçare këtë herë. \- Tre? - u hodh polici tjetër me shpoti. - Sa shumë. Nuk mund ta shihja, por e dija se ai kishte një nënqeshje tallëse në fytyrë. Tre vite? Po ç'ishin tre vite? Asgjë. Kisha tre vite që merrja atë tren për të shkuar në një punë që e kisha filluar para tre vitesh, dhe e gjitha më dukej si një lojë që e kisha filluar pardje. \- Po nëse s'ta rinovojmë? Ç'do bësh? \- Avokati më ka siguruar që nuk ka arsye pse mos ta rinovojnë. Kam gjithçka në rregull. \- Avokati? Pa shih! Shoqi na paska avokat. Po me çfarë e paguan këtë avokatin ti? Ata janë tepër të shtrenjtë. Kurrë s'kam për ta kuptuar pse janë aq të shtrenjtë. E ç'bëjnë ata, xhanëm? Mësojnë ligje. Ja si ti, Zekë. Edhe ti mund të bëhesh avokat e të marrësh një derr lek. Polici tjetër qeshi lehtë. Me siguri do qe përpjekur ta mbante, pasi i doli e atillë sikur s'donte të qeshte por s'kishte ç'ti bënte. Miku i tij ishte tepër humorist. Veç të mos rastiste në një varrim me të. \- Unë nuk dua të bëhem avokat, - tha Zeka. - Dua të bëhem mësues. \- Pa shih! Mësues! Ky po që është profesion fisnik. Dhe ti ndihesh mjaft i sigurt në vetvete që mund t'ia dalësh? Në fakt, pse jo. Gjuhën, siç e shoh, e zotëron si unë që kam lindur këtu, në mos më mirë. Dëshirën, siç duket shkoqur, e paske. Atëherë, ç'të ndalon? Polici tjetër, ende me të qeshurën në grykë, tha: \- Një muajshi. \- Ah, e harrova fare. Një muajshi. Po nëse nuk t'i japim letrat, Zekë, ç'do bësh atëherë? \- Do m'i japin, zoti polic. Siguria e Zekës, siç duket, po fillonte ta acaronte policin, pasi zëri i tij i trashë sikur u trash edhe më. \- Po mor po, do t'i japim ty. Se te ti e kemi mendjen, s'kemi ç'bëjmë tjetër. Do m'i japin, thotë! A thua se po shpërndajmë gazeta këtu. Janë letra këto, Zekë. S'janë gjëra që jepen pa të keq. Duhen bërë kontrolle të imëta të rrënjës familjare. Do zoti s'ke ndonjë kushëri të largët me nam të keq, se e hëngre pastaj. Aty për aty e zura veten duke menduar: ç'lidhje kishte kushëriri i largët me të? Unë, për vete, kisha mjaftueshëm kushërinj të largët që, nëse një ditë do më merrej biografia, siç kisha lexuar të thuhej në vendet komuniste, do më nxirrnin me njollë, përsëri siç thuhej në këto vende. Dhe nuk kishte si të ndodhte ndryshe, pasi nëse ia bëje këtë gjë edhe vetë atyre policëve, e njëjta do ndodhte edhe me ta. E njëjta do ndodhte me të gjithë sa ishin në atë tren. Dhe kjo për faktin e thjeshtë se ishte e pamundur të ishe në kontroll të lëvizjeve të dikujt tjetër. Dreqin, nganjëherë ishte e pamundur të kontrolloje veten. \- Gjithsesi, - u hodh polici me zë të hollë, - ka edhe mënyra të tjera për të qendruar këtu. Besoj e di këtë gjë? \- Unë nuk di mënyrë tjetër, zotëri. Unë dua të rri këtu në mënyrën e vetme që di dhe më lejohet nga ligji. \- Kjo dihet, - u hodh tjetri. - Kjo është ëndrra. Por ëndrrat nuk realizohen gjithnjë. Vjen një ditë kur të del gjumi dhe duhet të kthehesh në realitet. Do të doje të ktheheshe në realitet, Zekë? \- Unë në realitet jam. \- Në një kuptim edhe je. Domethënë, tani je këtu me mua dhe Maksin dhe këtë bukuroshin e fjetur, por nesër, a pas një muaji, mund të jesh diku tjetër. Për shembull, mund të të kthejmë andej nga ke ardhur. Edhe ky është një realitet, apo jo Zekë? \- Po, zotëri. Por një realitet që dua ta shmang. \- Pa shih! Zotëria do të na shmangë vendin e vet. Përse, Zekë? Ç'të keqe paska vendi yt? Zeka nuk u përgjigj. \- S'ka nevojë të përgjigjesh, pasi ne e dimë fort mirë se ç'të këqija ka atje. Dhe e dimë përse s'do të kthehesh. Në këtë pikë, je me mend. Prandaj dhe je këtu, me shpresën se do të të dalë viza tre vjeçare, e pas saj pesshja, e pas kësaj zëre se je vendas pastaj. Dhe atëherë s'do të duhet të kthehesh më kurrë në gjirizin prej nga ke dalë. Zeka përsëri nuk foli. \- Por ja që edhe mund të kthehesh. Është një fakt tepër i thjeshtë. Madje mund të ndodhë që tani. Mjaft t'i them një fjalë Maksit këtu dhe ai të merr për krahësh e të çon në aeroport. Biletën ta paguajmë ne, pa merak. Kaq miresjellje e kemi. Polici me emrin Maks qeshi përsëri. Këtë herë i doli e plotë, pa ndrojtje. \- Sidoqoftë, s'do e bëjmë, pasi ti na pëlqen. Ke një nur, si të them, vetësigurie. Ti beson kokëekëmbë në sistemin tonë. Dhe më pëlqen kjo gjë. Është paksa naive, por e kuptueshme, kur merr parasysh se prej nga vjen, se ç'sistemi tjetër po i arratisesh. Por ja që edhe ne këtu kemi probleme. Sa të duash, madje. Në një farë mënyre, ndoshta edhe më shumë se në vendin tënd. S'e them si diçka thjesht për t'u thënë, por si një fakt të përditshmërisë sime dhe të Maksit. Apo jo, Maks? Maksi nuk foli, por me siguri po tundte kokën. \- Ka ditë kur këtu gjërat bëhen aq të komplikuara, sa nganjëherë e kap veten duke ëndërruar për një sistem si i juaji. Sa kohë do na kursehej ashtu. Sa proçese të kota do evitoheshin. Por jo! Na duhet të shkojmë sipas ligjit, çka s'do të thotë tjetër veçse të shkojmë pas tekave të avokatëve. Prandaj do të bëhesh avokat ti Zekë? Që ta na sjellësh mua dhe Maksit sa andej këtej? \- Unë s'dua të bëhem avokat, - tha Zeka. \- Ah, po. Harrova. Ti do të bëhesh mësues. Por ti e di, besoj, se mësues nuk mund të bëhet kushdo. Kërkohet një biografi e pastër për këtë punë. Më e pastra që mund të jetë. Kemi të bëjmë me fëmijë dhe adoleshentë këtu. S'është për t'u nënvlerësuar. S'mund të lejojmë që një kriminel, për shembull, të na u japë mësim fëmijëve tanë. \- Unë s'jam kriminel. \- E dimë, e dimë, por po themi. Po japim një shembull. \- Por ti mund të jesh nje kriminel, - u hodh Maksi. \- Pa shih! Ç'ide e bukur! \- Unë s'jam kriminel. \- E morëm vesh, pra. Po themi diçka tjetër. S'po flasim për atë që është, po për atë që mund të jetë. Për të mundshmen. Për shembull, ti flet për rinovimin e lejës tënde të qëndrimit. Edhe kjo është një e mundshme. S'ka ndodhur ende. Por mund të ndodhë. S'do të ndodhë, por edhe mundet. Kupton? \- Një shembull tjetër i kësaj është edhe rasti i atij vrasësit serial, - ndërhyri Maksi. \- Vrasësi serial? Ah po, ai! Shembull i mirë, e njëherësh fort i keq. Që ta dish ti Zekë, ne kemi dy vite që ndjekim një vrasës serial. Kur ke ardhur ti këtu te ne, para dy vitesh? E pra, ne e ndjekim këtë zog kurve ditë pas dite, por ja që s'ja kemi idenë se nga po shkojmë. Ai nuk lë pas asnjë gjurmë. Është perfekt në ekzekutimet e tij. Gati-gati artist. \- Pikasoja i vrasjeve, - u hodh Maksi. \- Fiks, Pikaso! Por ja që arti i tij nuk vlerësohet dhe aq nga anët tona. Është i aftë, dhe bravo i qoftë, por neve nuk na bën fort përshtypje ajo lloj aftësie. Domethënë, na bën përshtypje deri në atë pikë sa të duam ta ndalojmë. Por s'po mundemi dot. Dhe ky është një problem, apo jo Maks? \- Problem i madh, - tha Maksi. \- Ai mund të godasë nga çasti në çast. Viktima e rradhës mund të jetë edhe në këtë tren. E prapëseprapë, ne nuk kemi ç'ti bëjmë, pasi vrasësi ynë i përket një realiteti të mundshëm. Njëlloj si kjo puna e letrave tua. Ai është, por edhe s'është. Ai mund të jetë këtu në tren, por edhe mund të mos jetë. Ai mund edhe të ketë vdekur tashmë; mund edhe ta ketë zënë makina. Edhe pse aksidentet nuk i ndodhin kurrë tipave si ky. E çuditshme, tani që e mendoj. Sidoqoftë, ai mund të jetë kushdo. \- Kushdo, - tha Maksi. \- Ai mund të jem edhe unë. \- Edhe unë, - tha Maksi. \- Ai mund të jetë edhe ky bukuroshi i fjetur këtu. \- Ndoshta është makinisti, - qeshi Maksi. \- Fare lehtë mund të jesh edhe ti. \- Unë nuk jam vrasës, - tha Zeka. \- Këtë e morëm vesh. Por mund të jesh ama. Domethënë, ti nuk je, por edhe mund të bëhesh. Unë gjithmonë kam dashur të jem futbollist, por ja që përfundova polic. Tani është pak si vonë për mua të rend pas topit, por gjithsesi ende është e mundshme. Si thua ti, Maks? Kam kohë për atë punë? \- Ke, ke, - u përgjigj Maksi. \- E pra. Mundësia ekziston përherë. Shpresa që ne mund të bëhemi dikush tjetër nuk vdes kurrë. Domosdo që shumica përfundojnë si dikush që nuk e kanë parashikuar, por kjo është jeta. Askush s'ka thënë se jeta është e lehtë. Përkundrazi, të gjithë t'i çajnë veshët me të kundërtën. Dhe s'kemi ç't'i bëjmë. Na duhet të shtrëngojmë dhëmbët, të pranojmë atë që është, _amor fati_, siç thotë Niçja, dhe të bëjmë përpara. Ti do të bësh përpara, apo jo Zekë? \- Po, zoti polic. \- Që është njëlloj si të thuash, s'do të kthehesh mbrapa? Zeka nuk foli. \- Domosdo, mbrapa s'kemi ç'lypim. Çfarë ka ndodhur ka ndodhur. Dhe atje nuk ka asgjë për të cilën ia vlen të kthehesh. Gjithsesi, ka mbrapa e mbrapa. Për shembull, unë nuk mund të kthehem në të shkuarën, kur isha adoleshent, për të gjetur një të dashur tjetër e kështu të evitoj disa muaj të mirë dhimbjeje. Ama mund të kthehem në fshatin tim të vjetër e të shoh se ajo është ende duke jetuar me prindërit dhe punon në kafenenë e tyre. Njëfarë kënaqësie mund ta shtrydhim edhe nga e shkuara. Por mund të shtrydhim edhe dhimbje prej saj. Prej kësaj madje mund të nxjerrim sa të duash. Ti ke dhimbje në të shkuarën, Zekë? \- Si të gjithë, zoti polic. \- E pra. Këtë po them edhe unë. Si të gjithë. Ne të gjithë jemi të njëjtë këtu. Epo, gati të njëjtë. Maksi qeshi. \- Por jeta s'është kaq e lehtë, apo jo Zekë? Domethënë, do ishte tepër bukur sikur dhimbja të qe vetëm në të shkuarën. Do e bënte jetën më të pranueshme. Do zgjohesha mëngjeseve me një buzëqeshje në fytyrë, jo si tani, me mëndimin e zymtë e të tmerrshëm se ende s'e kam kapur vrasësin serial. Dhimbja projektohet edhe përpara. Madje do thoja se atje jeton më së miri. Të shkuarën mund ta harrosh, me pak praktikë, ndërsa të ardhmen, atë që mund të ndodhë, vështirë se mund ta kontrollosh. Domethënë, ti mund të përpiqesh, ne të gjithë perpiqemi, por është pak si e pamundur të kontrollohet realiteti. Unë për vete i përllogaris të gjitha kahet e mundshme të ditës sime, e gjithmonë më del diçka që ma shndërron ditën në gjëegjëzë. Ndoshta jam unë kështu, ose ndoshta është vetë profesioni i policit. Por ma do mendja se kështu ndodh me të gjithë. \- Kështu ndodh edhe me mua, - tha Maksi. \- E pra. Dhe e njëjta ndodh edhe me ty, Zekë. Ti tani po pret për letrat e reja, por imagjinoje pak se ç'do ndodhë nëse ato nuk të jepen më. Mendim i frikshëm. Do të duhej të ktheheshe mbrapa. Veçse ti s'do ktheheshe me dëshirë, si unë, në kërkim të pamjes së vuajtur të një të dashure të vjetër. Ty do të të kthenin me zor. Dhe ku se! E shkuara atje do jetë lule në krahasim me atë që të pret në të ardhmen. Disa herë gjatë pak a shumë monologut të policit me zë të trashë, u tundova të hap sytë e t'ju kërkoj të dyve llogari rreth kësaj sjelljeje të çuditshme. Nuk kisha asnjë argument konkret ku të kapesha, por e ndieja se ajo po shkonte në një drejtim të papëlqyeshëm. Policët nuk harxhonin kohë me ty nëse nuk donin të nxirrnin diçka prej teje. Por kisha frikë se po të reagoja, atëherë ata do ndërronin kabinë, dhe atje Zeka do qe krejt i pambrojtur. \- Histori e trishtë ajo e vëllait tënd, - ia rinisi sakaq polici me zë të trashë. - Tepër e trishtë. Se kush mund ta bëjë atë lloj krimi! Motra jote e gjeti kokën e vëllait në prag të shtëpisë, apo jo? \- Po, zoti polic. \- E shkreta. As nuk dua ta imagjinoj se ç'ka ndjerë në atë çast. Apo edhe më vonë. S'besoj se shpirti i saj ka për të gjetur qetësi në këtë jetë. Ja, Maks, ky është një prej atyre shembujve kur realiteti është më i papëlqyeshëm se makthet. Por, siç dihet, ka edhe më keq. Kështu më thoshte plaku kur isha i vogël. Ka edhe më keq. Gjithmonë e kam urryer këtë shprehje, ndoshta më shumë ngase ma thoshte plaku, por më duhet ta pranoj se të paktën këtu ai ka pasur të drejtë. Gjërat mund të bëhen gjithmonë më keq. Për shembull, ajo mund të shohë një kokë të dytë t'i rrokulliset në prag të derës. Zeka nuk tha gjë. \- Dhe ajo kokë fare mirë mund të jetë e jotja. Përsëri heshtje. \- Por ti ke pasur fat. Jo si vëllai yt. Ti do marrësh letrat pas një muaji. Dhe atëherë s'ke pse të merakosesh për xhelatë. \- Asnjëherë më, - tha Maksi. \- Gjithsesi, jam kureshtar të di se ç'do bëje ti Zekë nëse nuk të dalin letrat? \- Nuk e di, zoti polic. Preferoj të mos e mendoj. \- Ah, këtu e ke gabim. Duhet menduar gjithmonë. Ke mësuar gjuhën në mënyrë perfekte, por ende s'e paske kapur shpirtin e vërtetë të këtij vendi. Duhet të përgatitesh gjithmonë për më të keqen. Pasi herët a vonë, e keqja do të vijë. Nëse, le ta zëmë, Maksi ynë këtu do ishte në vendin tënd, jam i sigurt se ai do e kishte tashmë një plan në kokë. \- Domosdo, - tha Maksi. - Nuk jetohet ndryshe. Pasiguria më vret, më ha përbrenda. \- Njëlloj edhe mua. Do vdisja nga ankthi nëse do e lija të ardhmen time në një fije peri si kjo e jotja. As që do i doja më letrat nëse mendja ime do detyrohej të ecte mbi një fill kaq të hollë, me erën që fryn nga të gjitha anët. Ç'mendim i kobshëm! \- Më futen të dridhurat kur e mendoj, - tha Maksi. \- Por jeta, ndonëse siç po e shpalosim tani nuk duket kështu, ka edhe të mirat e veta. Edhe mes stuhive, ajo të nis nganjëherë, kështu nga asgjëja, ndonjë strehë ku mund të ulesh të pushosh, të marrësh veten. Mua nuk më ka pëlqyer asnjëherë ta shoh veten si bamirës, madje e kam zët këtë fjalë, pasi askush nuk duhet ta çojë veten në atë pikë sa t'i detyrojë të tjerët të shndërrohen në bamirësit e tij, por rasti e do nganjëherë që të dalim kundër principeve tona. Konkretisht, rasti yt. \- Rasti im, zoti polic? Qe hera e parë që në zërin e Zekës dallova pak kureshtje. \- Po, rasti yt. Ti tani ndodhesh në një pozicion të papëlqyeshëm, i cili rrezikon të bëhet edhe më i tillë, nëse nuk ndërhyhet në një mënyrë a tjetër. Ti Zekë nuk e di, pasi, siç e thashë, beson fort në sistemin tonë, por edhe këtu duhen nganjëherë ndërhyrje, që gjërat, si të thuash, të marrin kahun e duhur. Burokracia ka boll të mira, por një të keqe duhet t'ia pranojmë: ajo e shndërron subjektin në një objekt që nuk plotëson kritere. Dhe është shumë më e lehtë të jesh i pamëshirshëm ndaj objekteve sesa ndaj dikujt që ka humbur vëllanë në atë mënyrë. Apo edhe dikujt pa vëlla, por që ndodhet në një pozicion si i yti. Dhe nëse nuk ka një dorë vendase, që e di si trokitet në dyert e duhura, atëherë do ndodhë ajo për të cilën ti nuk ke guxim të mendosh. \- Të dridhurat më futen kur e mendoj, - përsëriti Maksi. \- Por ti je me fat, Zekë. Ti ke mua dhe Maksin. Dhe rastësia ka dashur që ne të kemi në dorë diçka që mund të jetë shpëtimi yt. Zeka nuk tha gjë, por ndjeva se dikush lëvizi në ndenjësen përballë. \- Të folëm gjë për vrasësin tonë serial? Se si po na çmend me përvjedhësinë e tij gjeniale? Se si nuk dimë asgjë për të, se nga vjen, se kush është, se përse i bën ato vrasje? Ndonëse, ma do mendja se arsyet e kësaj të fundit do jenë të pakuptueshme për ne. \- Nëse do i kuptoja, do vrisja veten, - tha Maksi. \- Edhe unë. Me siguri edhe Zeka këtu. Sidoqoftë, ne s'na intereson dhe aq psikologjia e tij. Këtë ia lëmë shkencëtarëve. Neve, si policë, thjesht na duhet të dallojmë ato pak raste, dhe janë tepër të rralla, kur një ngjarje e caktuar, sado e kobshme, mund t'i shërbejë një rasti tjetër. Mund të jenë ngjarje krejt të ndryshme, siç janë për shembull rasti i Zekës dhe i vrasësit serial. Diagonalisht të kundërta. Asnjë polic s'do guxonte t'i vinte dosjet e tyre në të njëjtën tavolinë. Dhe me të drejtë. Ato s'kanë asgjë të përbashkët. Por kjo s'do të thotë që ato s'mund të përdoren së bashku. Më në fund, Zeka tha diçka. \- Unë nuk jam vrasës. \- Këtë e dimë. Por ti mund të vritesh nga një vrasës. E harrove vëllanë? Dhe që të mos vritesh, ndoshta, dhe kjo është thjesht një hipotezë, por ndoshta hipoteza e vetme që mund të ta shpëtojë kokën, që të mos vritesh nga një vrasës, ti duhet të marrësh vendin e një vrasësi. \- Jo të bëhesh vrasës, - tha Maksi. - Të _marrësh_ vendin e tij. \- S'ka nevojë për sqarime, Maks. Ai e kupton mirë. Është djalë i zgjuar. Ai jo vetëm e kupton, por edhe e mirëkupton. Ajo ç'po themi ne është e rrezikshme, domosdo, por nuk është vetëm për të. Është edhe për ne. Pa mendoje pak se ç'do na bënin po ta merrnin vesh këtë plan? Do humbnim punën, pensionin. Me siguri gratë do na linin. Pra, jo pak gjëra të këqija. Zeka duhet ta kuptojë se këtë gjë ne nuk e bëjmë për veten. Në një farë mënyre, ne humbasim më shumë se ai. Ai mund të humbasë kokën, por ne mund të humbasim kokën ndërkohë që na lënë gjallë. Por nëse nuk e marrin vesh, atëherë të gjithë dalim të fituar. Dhe më shumë ti se ne, Zekë. Ne thjesht mbyllim një çështje që na ka lodhur së tepërmi. Në fakt, jam i sigurt se vrasësi serial ka vdekur tashmë. Ndoshta ajo makina e ka zënë vërtet. Do na kishte bërë nder të gjithëve. Por publiku nuk beson në rastësi të tilla. Publiku do siguri. Do që të dijë nga policia se vrasësi është kapur, që kështu të ndërrojë kanalin e të shohë ndonjë film të hajrit. Pastaj gjithçka harrohet. Mbeten veç disa artikuj të shkruar në një gazetë, që më vonë do përdoren për të mbështjellë ndonjë kebab. Pra, nga kjo anë, identiteti jot do kthehet menjëherë në anonim. Sa për vitet që mund të të japin, kjo varet, por me ndërhyrjet e mia dhe të Maksit, si dhe të shkuarën tënde tragjike, ne mund ta ulim dënimin deri në dhjetë vite, ndoshta edhe pesë, nëse të caktohet gjyqtar ai që kemi në mendje ne. Në këtë mënyrë, ti nuk do kesh më nevojë për leje qëndrimi. Shteti ynë nuk bën pazare me shtetin tënd. Në burg, ti je krejtësisht vendas. Më vonë, pastaj, kur të dalësh, edhe pse të duket pak si e pamundur të marrësh nënshtetësi, mendo se si do të sillej ky shtet nëse — kur — unë dhe Maksi ta kapim më në fund vrasësin e vërtetë. Ai do të të ulet në gjunjë, do të të kërkojë falje pa fund, dhe nënshtetësia do jetë gjëja më e paktë që mund të bëjë për ty. Oguri i keq që më kish paralajmëruar stomaku kishte ndodhur. Hamendësimet e mia kishin marrë shumë forma, ndërkohë që shtrëngoja sytë aty në ndenjëse, po kjo kish qenë e papërfytyrueshme. Se çka duhet të bëja, ishte tepër e qartë për mua. Duhet të hapja sytë, të bëja gati zërin tim më të thellë, më serioz, më të trashë, pasi veç kështu merrnin vesh këta tutkunë, e t’i kërcënoja me denoncim. Problemi në këtë mes, gjithsesi, qe se unë isha treguar tepër idjot që s'e kisha regjistruar bisedën me telefon. Pa të, vështirë se do më besonte kush. Si dëshmitar do kisha veç një fatkeq, të cilit më shumë do i hapja punë sesa do i mbyllja. Dhe pikërisht në këtë pikë më qe ndalur mendja: doja të hakërrehesha ndaj policëve, por njëherësh kisha frikë se mos do i prishja punë Zekës. Ishte absurde ta mendoje, e prapëseprapë qe e pamundur mos ta çoje ndërmend. Zeka, ndërkohë, ende s'po u kthente përgjigje policëve. Ata tani rrinin në heshtje. Maksi — zëri qe tepër i hollë për të qenë i tjetrit — madje filloi të fishkëllente. Por sakaq ai heshti. Një _pssst_ i kolegut të vet i kujtoi se ata nuk ishin vetëm në kabinë. Kishin edhe një bukurosh të fjetur. I cili, me siguri, tani s'do u dukej më dhe aq i fjetur. Ç'ishte ky që flinte kaq rëndë në tren? Pse s'u zgjua nga fishkëllima? Mos qe hequr vallë si i fjetur gjatë gjithë bisedës? Imagjinova rrëkenë e djersës që u shkonte atyre nëpër ballë, por sakaq kuptova se ajo qe e imja. Kisha filluar të djersija, siç bëja sa herë ndodhesha nën stres, dhe kisha frikë se ata kishin kaluar tashmë tek pyetja e rradhës: a djersinte një i fjetur në dhjetor? Fatmirësisht, nuk m'u desh kurrë të përballesha me vështrimet e tyre, pasi ndërkaq treni filloi të ngadalësohej. Një fishkëllimë, këtë herë e trenit, paralajmëroi afrimin e stacionit të rradhës dhe sakaq heshtja u përmbyt nga zhurma e valixheve që tërhiqeshin rrëshqanjë. Unë ende s'guxoja t'i hapja sytë, por e dija se me çdo sekondë që kalonte, i rrisja dyshimet rreth gjumit tim. Nuk kishte pasagjer që nuk mund të zgjohej nga boria e trenit. Për një çast ndjeva një frymë të rëndë, me alkool në të, pranë fytyrës sime, por kur, më në fund, i hapa sytë, kuptova se isha vetëm në kabinë. Treni u ndal pas disa çastesh. Unë isha ende në kabinë, i ngrirë mes një mëdyshjeje gërryese: të shkoja pas policëve apo të rrija aty në vend? Më shumë i tërhequr nga instinkti sesa mendimet, dola në korridorin e ngushtë të vagonit. Nga mizëria e vetave që kisha dëgjuar në fillim, kishin mbetur vetëm dy-tre syreshë, që mezi tërhiqnin valixhet e tyre të tejmbushura. Policët dhe Zeka nuk dukeshin gjëkundi. Zakonisht, të dyert nguleshin dy a tre veta sa herë që treni i afrohej një stacioni, mirëpo asnjëri prej tyre nuk e kishte aq për ngut sa t'ia zinte rrugën një polici. Me siguri, dhe ky mendim më trishtoi pa masë, Zeka qe ulur i pari nga treni. Në platformë njerëzit silleshin si mizat. Daljet ishin tepër afër, disa të çonin lart nëpërmjet ca shkallave të ndryshkura, ca të tjera merrnin përposhtë, andej ku ma merrte mendja se ishin metroja dhe stacionet e autobuzëve. Nuk e kisha vënë re, por isha ngulur në krye të shkallave të trenit, andej ku hypnin pasagjerët, dhe u deshën dy-tre kollitje të thata të një plaku që të vija në vete. Me dorën në ballë, edhe pse pasditja qe pa diell, unë u ktheva nga plaku dhe e kuptova se ç'kërkonte vetëm kur bëri me kokë mbrapa meje. "Do ulesh apo si e ke hallin?" më thoshte shikimi i tij. Në fund, vendosa të kthehem andej nga kisha ardhur. Ishte e pamundur ta dija se nga kishin ikur. Për më tepër që në mendjen time tani Zeka shfaqej në sediljen e pasme të makinës së policisë. Ende s'ua kishte dhënë përgjigjen, e prapëseprapë përgjigja dihej. Plaku i mëparshëm u ndal te kabina ime, por kur pa se kush ishte brenda, ai rrudhi buzët dhe ndërroi mendje. Në fakt, asnjëri prej pasagjerëve, edhe pse secili u ndal para derës, nuk u fut brenda në kabinë. Siç duket, e kishin bërë me pakt që të më linin vetëm. Ditët e tjera kjo do më lumturonte, pasi nuk kishte gjë më të bukur në tren sesa një kabinë krejt për vete, mirëpo atë çast u trishtova. E përveç trishtimit, pak nga pak ndjeva se në stomak po më kthehej djalli i dilemës së përjetshme: të merrja ndenjësen me kahun përpara, apo atë që shihte mbrapa?