Sa të bukura janë gratë! Edhe tani, me gruan fjetur përbri, nuk mund të rri pa menduar për të gjitha gratë që kam pasur, ato që mund të kisha pasur e ato që s’do i kem kurrë. Po i tregoja një mikut tim amerikan për mendimet e mia mëkatare pranë gruas që fle dhe ai më thotë se duhet t’i sillja në jetë ato mendime; prandaj dhe më kishin ardhur. Por ai është tepër amerikan për mua; këshilla e tij është tepër praktike. Ai nuk e kupton fuqinë e imagjinatës, potencën përherë të papërmbushur të platonikes, ujin që s’rrjedh por zhurmën e të cilit e ke gjithnjë ndër veshë; në syrin e mendjes unë kam xhevahire që dora veç do i ndynte. Mund të ngrihem tani, të marr trenin e parë për Verona e të shkoj të takoj Martinën; do e thërras nga poshtë dritares, si gjithë ato herë, do i sulem drejt gjoksit sapo ajo ta hapë derën, do ulem në gjunjë të nuhas aromën e thartë të mbathjeve të saj të lagura — por e di, unë e di që asgjë s’do jetë si më parë. Martina s’është më ajo e dikurshmja. E për aq sa vlen, as unë nuk jam. Eksitimi i çasteve të para do zëvëndësohet aty për aty nga zhgënjimi i pashmangshëm i plakjes së trupit, davaritjes së pasionit, të krejt asaj çka nënkuptojmë me dashurinë. Më mirë, them unë, të mos e takoj më Martinën, të mos i jap vuajtje as trupit e as shpirtit nga dhimbja e pamatë që të jep vetëdija e kohës dhe asaj çka ajo merr me vete; më mirë ta lë ashtu siç e kam në mendje — një nimfë rrezëllitëse, e shndritshme si një hënë që çan retë, si një diell që e sheh një herë në vit, si një ujëvarë kënaqësish që mezi pret të shkrehet mbi ty e ti mezi pret të zhytesh në të. Jo, më mirë ta mbaj ashtu, një sekret që vlon përbri ngrohtësisë së gruas sime, që nuk merr prej saj e as i jep gjë, pasi ekzistenca e secilës është vetmevete, e shkëputur dhe e ndarë në kohë dhe hapësirë, të cilat ma kanë prekur trupin dhe shpirtin në mënyra të ndryshme, që më kanë bërë ky që jam sot — pasi le ta pranojmë hapur e shkoqur, gjithmonë është një grua — jo! shumë gra, të gjitha gratë! — që na bëjnë këta që jemi. Unë e dua gruan time, e njëlloj si Milleri, e kam të pamundur të mos e tradhëtoj. Pasi tradhëti është kjo që bëj. Kjo vizitë e përnatshme që i bëj Martinës e të tjerave ndërkohë që ajo flen. Më e larta që mund të bëhet, madje. Kjo pasi po e bëj në mungesë të atij çka normalisht do shihej si përligjje: trupit. Martina s’është këtu në shtrat me mua. As Magdalena. As Mia. As Madame B me rrudhat e saj të shijshme. Ajo çka më eksiton drejt tyre është ideja e tyre, ekzistenca e tyre si koncept, si Ide e pastër në botën platonike. Ato janë të gjalla në mua pavarësisht ekzistencës së tyre konkrete, e si rrjedhojë, tradhëtia ime është edhe më e thellë; më e pastër në papastërinë e vet; më jetëgjatë — në fakt ajo është e përhershme, e përjetshme. Për sa të jem gjallë unë, edhe ato do jenë me mua. E për sa ato të jenë me mua, unë do tradhëtoj me to. Ndoshta dhe thjesht për faktin se ato janë aty, brenda meje, e unë s’mund t’iu rezistoj as edhe një natë, kur vijnë të heshtura e të buta, kur më vendosin kokën mbi gjoks e presin gjersa gruaja të kthehet nga ana tjetër e të flejë. Atëherë po! Atëherë ato i fikun buzëqeshjet e ëmbla dhe më hidhen përsipër si përbindësha, si të etura që s’donë t’ia dinë në po pinë ujë apo gjak, si fëmija që gllabëron thithkën e së ëmës. Dhe unë dorëzohem. Nuk bëj as rezistencën më të vogël. As nuk hiqem sikur s’dua. E dua. I dua të gjitha një nga një e të gjitha njëherësh. Si një vilë rrush që s’të durohet ta hash kokërr pas kokrre por e ngre në ajër dhe e ul të gjithën në gojë. Pa e larë. Pa e pastruar. E do ashtu të pistë. Të pistë e plot aromë. Miku im amerikan më thotë që jam i sëmurë. Duhet të kem probleme ose me tretjen ose me mënyrën si shoh botën. Një këndvështrim më pragmatik i situatës do ma zgjidhte problemin sa hap e mbyll sytë. Sipas tij, unë vuaj nga tepria e metafizikës. Shenjë kjo e një imagjinate të shfrenuar, e cila në disa raste është e vlefshme, por në të tjera, si kjo e imja, shumë e dëmshme — shkatërruese, madje. Nëse gruaja, si të thuash, s’më pranon më për… — ti e di — atëherë ai mund të më çonte diku tjetër; më sugjeronte një vend që edhe haremet më famëkëqinj i bënte të skuqeshin. E kuptoj mikun tim amerikan. Njëmend e kuptoj. Veçse ai s’më kupton mua. Gruaja më pranon çdo natë. Kënaqemi çdo herë si herën e parë. Ende duhemi, e kam frikë se do duhemi përgjithnjë. Porse ajo çka miku im e cilëson si problem, në të vërtetë, s’është fare ashtu. Unë nuk po kërkoj ta heq. Përkundrazi, ajo më mban gjallë; më kujton atë që isha para këtij që jam tani, me këtë grua konkrete, këtë krevat konkret dhe këtë jetë konkrete. Më kujton atë që isha dhe atë që mendoja se mund të bëhesha, edhe pse s’do bëhesha kurrë, e le të flasim pa dorashka, as që doja të bëhesha. Por më kënaqte ideja e saj. Ideja e bërjes. Kupton? Ideja. Ajo çka lind mes veshëve dhe mbrapa syve në vetminë totale të asaj që je. Ajo më deh mua. Ajo më kënaq. Në botën e saj unë ndihem si në shtëpi.