Tek shihte ujin qe afrohej, Antonit i kujtoheshin fjalet e te atit se si nese e gjithe bota permbytej, liqeni i tyre s’kish per te levizur ndonjehere. Neper bote lajmet nuk raportonin ndonje katastrofe. Kishte, si perhere, tragjedite e zakonshme, por asgje pertej normales, ose asgje pertej asaj vuajtjeje qe cilesohej normale. Ndersa ne qytezen e tyre, aty ku pleqnia kish parashikuar se toka e tyre qe me e qendrueshmja nder te tjerat, nje gjeme po avitej. Antoni qe ne katin e dyte. Prej aty mund ta shihte ujin me mire nen driten e henes. Tek-tuk dallonte dhe ca skafe dhe varka qe leshonin drita te vaketa neper uje. Me shume dukeshin si lugeter qe iknin neper nate. Nga poshte vinin te bertiturat e te atit tek pergatiste varken e arratisjes. E dinte se me shume bertiste nga inati se e kish pasur gabim sesa ngaqe po i prishej ushqimi, ose se do i duhej te linte pas disa fuci te medhaja plot vere, te cilen i qene dashur disa vite ta mblidhte. Kish pasur plan ta ndante neper miq; disa prej ketyre te fundit i thoshin se do bente me mire ta shiste, por kur ai ua conte te shtepia neper festa, ata sic duket nderronin mendje. Uji sa vinte afrohej. Kish qene duke u afruar per jave te tera. Disa perpjekje qene ndermarre nga bashkia dhe komunat perkatese te fshatrave perreth, vecanerisht prej atyre qe do prekeshin me shume nga uji, por kishin qene te kota. Uji nuk kish me te kthyer. Nuk kish as te ndalur. Prej aty ne ballkon, Antoni mund te shihte traktoret dhe zatoret e lene pas; gjymtyret e tyre qene te ujit tashme. I ati vazhdonte te bertiste. Disa zera te tjere ia kthenin mbrapsht me po te njejten fuqi. Sic duket, kishin ardhur njerez. Me siguri nga shtepite perreth; komshinjte, xhaxhallaret dhe dajat. Si perhere, fatkeqesia i bente bashke. Degjoi dike, me siguri te emen, qe thirri emrin e tij. I kerkonte ndihme. Por Antoni nuk levizi. Qe ngulur aty ne vend, te ballkoni i dhomes se tij, ku kish kaluar me qindra nete vetmitare. Te vetmet gjera te pandryshueshme tashme qene hena dhe reflektimi i saj mbi liqen. E ema e thirri prape ne emer. Antoni prape nuk levizi. Ku do te iknin tani? Pse nuk kishin menduar me pare per kete gje? Ditet e para gjate fryrjes se liqenit, e cila qe dalluar nga peshkataret, askush nuk e mori seriozisht. Ka kohen, thoshin njerezit. Cikli i perhershem. Mirepo a nuk kishin peshkataret njohurite me te mira dhe te sprovuara se te tjeret? A do thoshin ata gje po te mendonin se fryrja e liqenit ish njemend pjese e ciklit te tij te perjetshem? Me pas — disa muaj me pas — liqeni u shtua edhe me. Bregu i tij, qe gjer atehere kish marre e dhene vetem me disa metra toke, tani po mesynte drejt fshatit me te afert. Kur uji mberriti te dera e pare, prape njerezit thane se nuk ishte asgje jashte normales. Paradoksalisht, edhe te zotet e shtepise ishin te ketij mendimi. Dyshimet per sjelljen e crregullt te liqenit filluan te lindin vetem kur edhe shtepia e fundit u gllaberua prej tij. Atehere autoritetet komunale dhane kumtin e gjendjes se jashtezakonshme; banoret e fshatrave perreth duhet te evakuonin sa me shpejt te qe e mundur. Disa e bene. Keta, me shume e pare nga ana statistikore, ishin te ardhurit e vone ne ato fshatra. Te vjetrit, ndoshta prej rrenjeve te leshuara thelle ne toke, ishin ende te mendimit se kjo qe pjese e nje sezonaliteti qe, per kushedi c’arsye, kish kaluar sa pak limitet e veta. Mirepo liqeni nuk pyeste per rrenjet dhe kryenecesine. Nga vrulli dhe drejtimi i tij, dukej sikur ai kishte synim qytezen. Ajo gjendej ende larg; aq larg sa banoret e saj flinin ende rehat, te sigurt ne mendimin instiktiv se e keqja u ndodh vetem te tjereve. Domosdo kishte prej atyre qe filluan te benin zhurme — sic cilesohej prej gazetave — rreth dyndjes se liqenit. Ama keta ishin te pakte, e perhere u mbyllej goja, ose mendimit te tyre u vidhej vlera, duke u kujtuar te shkuaren me gabime apo te tashmen plot huqe. Antoni kish qene njeri prej ketyre zerave qe ne fillim, mirepo askush s’qe ndalur ta degjonte, as i ati. Arsyeja, kryesisht, qe mosha e tij. Ai s’kish si te dinte per ciklet e natyres, kapricot sezonale, testet e saj. Pasi shume veta — njeri prej ketyre edhe i ati — mendonin se ky, ne fakt, qe nje test. Nje sprove per te pare ne i kishin kembet e forta, apo do fillonin t’u dridheshin leqet. Guri i rende ne vend te vet, e te tjera shprehje te tilla, ia leshonte perdite i ati fytyres, dhe Antoni s’ndjente se kish nevoje t’i pergjigjej ndryshe vecse me gishtin e kthyer drejt liqenit qe po afrohej. E ema kish qene pak e luhatur; edhe besonte deshmine e shqisave te saj, por edhe besonte te shoqin. Jeta se bashku prej disa dekadash i kish shnderruar ne nje qenie te vetme; kishte devijime te vogla, por kryesisht perfundonin ne te njejtat gabime. Prape nga poshte erdhi zeri i saj. Tashme iu bashkangjit edhe ai i te atit, i cili kerkonte qe Antoni te ulej menjehere poshte. E te kishte kujdes te shkallat, pasi uji po u ngjitej edhe atyre. Gati pa dashje, Antonit i shpetoi nje e qeshur e lehte. Prej atyre qe leshohen vetem kur situata eshte e pashprese. Natyra. Sezonaliteti. Cikli. Rrenjet. Perjetesia. Te gjitha i dukeshin teper qesharake. Te kota. Vetem hena, e varur si nje medaljon i vjeter ne qiell, dukej se mund te kishte ndonje prej ketyre cilesive. Ndonese edhe ajo, pas nje fare kohe — kohe shume me e gjate se ajo e liqenit — do dilte gjithashtu nga shinat. Guri i rende ne orbite te vet. Ky mendim e beri te qeshe edhe me shume. Poshte ra menjehere qetesia dhe Antoni e kuptoi se tani ata po pyesnin veten mos djali i tyre e kishte humbur fare. Me siguri e ema po nxirrte nga thesi i xhevahireve popullore ndonje shprehje si “e zuri uji” apo ndonje tjeter me henen dhe reflektimin e saj cmerites. Ndonese donte t’i linte edhe pak ne medyshje — si ndeshkim qe nuk e kishin besuar — ai ua ktheu se do ulej per dy minuta. Sa te fuste ca libra ne strajce. Edhe pse nuk e degjonte, e dinte se ndonje prej komshijve, ose edhe xhaxhallaret, po leshonin fjale tallese se si librat do e merrnin ne qafe. E la kete mendim te kote menjane dhe u kthye edhe njehere — ndoshta per te fundit here nga ai ballkon — drejt liqenit. Dukej aq i qete. Sikur prej tij s’mund te te vinte asnje e keqe. Brenda kishte peshq te vegjel, shume shume ndonje krap, por pergjate jetes se tij te shkurter, Antoni nuk kishte degjuar ndonjehere fjale te keqija per te. Pervec, sigurisht, ndonje mbytjeje, porse keto, dihej, vinin nga pakujdesia e tjetrit dhe jo dashakeqesia e asaj cka ziente perbrenda ujit. Edhe tani ashtu dukej. I pafajshem. I bute. Vecanerisht me driten e henes persiper, e cila lepihej pas valeve te qeta. C’e kish bere atehere te nderronte mendje? Perse po i sulmonte? Apo mos kjo levizje e tij qe pjese e nje cikli me te gjere, te cilin mund ta dalloje vetem nese e shihje prej shume lart, pergjate shekujve dhe mijevjecareve? Ndonese i dukej i mundur, ky argument nuk i pelqente. Nenkuptonte dicka qe Antonit s’i kish pelqyer asnjehere: shkeputjen pa kthim nga bota e castit. E prapeseprape, te bota asgje s’ish e castit. Cdo gje vinte prej burimesh antike, tek te cilat Antoni s’kish per te hyre ndonjehere. Vete shiu qe po fillonte turrin e kushedi-te-sate vinte nga vise dhe kohe te tjera. Edhe ai sulm, ai marshim i ujit poshte, kish filluar ndoshta para se vete Antoni te lindte. Zeri i te atit tashme i erdhi prej afer. Antoni u kthye nga dera dhe pa nje burre te moshuar, te bere qull nga koka te kembet. “Eja”, i tha ai. “Kemi nevoje per ty.” Menyra si ia tha qe me shume pergjerim sesa urdher. Vetvetiu, kembet e tij u çngurosen dhe Antoni mori te ulej edhe ai poshte, te varka qe priste te nisej drejt maleve.